از نظر تاریخچه بایستی گفت که در زمان‌های قدیم، کارهای اکتشافی عمدتاً با استفاده از تجربیات معدنکاران صورت می‌گرفت. در آن زمان نهشته‌هایی که به نحوی در سطح زمین ظاهر می‌شدند (نهشته‌هایی که در نتیجۀ پراکندگی کانی‌های سنگین در رسوبات رودخانه‌ای تشکیل می‌شوند، به‌ویژه آن‌هایی که در کمربندهای شناخته شدۀ کانی سازی دنیا قرار داشته‌اند)، بیشتر مورد توجه قرار می‌گرفت.
جالب اینکه تاریخچۀ استخراج ۹۰% معادن فلزی که در حدود سال ۱۹۷۵ در مکزیک مورد بهره برداری قرار می‌گرفتند و بسیاری از معادن اروپا که امروزه عملیات استخراجی در آنجا انجام می‌شود، از زمان تسلط اسپانیایی‌ها در مکزیک و امپراطوری روم در اروپا می‌باشد و این خود معرف تبحّر معدنکاران قدیمی در امر اکتشاف است.
فهرست محتوا
ژئوشیمی اکتشافی باستانی
به نظر می‌رسد که انسان‌های قرون وسطی در مورد آنچه که ما امروزه آن را اثر حرارتی حاصل از اکسیداسیون کانی‌های سولفوری در روی رگه‌ها می‌نامیم و همچنین از کاربرد روش‌های اکتشاف ژئوبوتانی، برای مثال از اهمیت گیاهان معرف در اکتشاف معدن با اطلاع بوده‌اند. بر طبق اسناد تاریخی، حداقل در قرون ۸ و ۹ میلادی، چینی‌ها دریافته بودند که گونه‌های خاصی از گیاهان در نزدیکی نهشته‌های نقره، طلا، مس و قلع می‌روید. آن‌ها از اهمیت اکتشافی این ارتباط بین گیاه و نهشته‌های فلزی نیز مطلع بوده‌اند. علاوه بر این، از تمرکز بعضی فلزات در گونه‌های خاص گیاهی آگاهی داشته‌اند و جیوه را از همان گیاهان استخراج می‌کرده‌اند.
نخسین مطالبی که در مورد اهمیت روش هیدروژئوشیمیایی در اکتشاف نوشته شده، مربوط به اواخر قرن پانزدهم میلادی است. از قرن هفدهم نیز گزارشات مربوط به کارکرد روش‌های شیمیایی در اکتشافات به طور فزاینده‌ای در نوشته‌ها دیده می‌شود؛ این روند همچنان ادامه یافته تا اینکه در قرن بیستم این افزایش به طور چشمگیری نمایان می‌گردد.
تاریخچه ژئوشیمی اکتشافی در جهان
اتحاد جماهیر شوروی و اروپا
روش‌های جدید ژئوشیمی اکتشافی در اوایل دهه ۱۹۳۰ برای اولین بار در اتحاد جماهیر شوروی و پس از مدت کوتاهی در کشورهای اسکاندیناوی به‌ویژه سوئد به کار گرفته شد. اولین برنامه اکتشافی در مقیاس بزرگ در سال ۱۹۳۲ به وسیلۀ زمین شناسان شوروی انجام شد. آن‌ها روش تجزیه اسپکتروگراف تابشی و روش نمونه برداری ژئوشیمیایی را برای بررسی خاک‌ها عرضه کردند.
از اواسط تا اواخر دهه ۱۹۳۰ تحقیقاتی در مورد کاربرد گیاهان برای مقاصد اکتشافی در اتحاد جماهیر شوروی، سوئد و فنلاند شروع شد. در این پژوهش‌ها، هم از تشخیص گیاهان معرف و هم از تجزیه شیمیایی گیاهان استفاده شد. در همان زمان در نروژ کارهای کلاسیک گلدشمیت در مورد توزیع عناصر توجه زیادی را به خود جلب نمود. در خلال این کارها، ضمن تعیین فراوانی عناصر در بسیاری از سنگ‌های مختلف، قوانین حاکم بر توزیع و پراکندگی آن‌ها نیز ارائه شد و بلافاصله این قوانین در کارهای اکتشافی مورد استفاده قرار گرفت.
کانادا و آمریکا
در اغلب کشورهای غربی، به جز در موارد بسیار خاص، ژئوشیمی اکتشافی تا بعد از جنگ جهانی دوم توجه چندانی را به خود جلب نکرد. در سال ۱۹۷۵ مطالعات بیوشیمیایی وارن و همکارانش در کانادا موجب کشف آنومالی‌هایی از عناصر مس و روی در یک نهشته کانسار فلزی که از پیش شناخته شده بود، گردید. به دنبال آن، مطالعاتی در مورد خاک‌ها، آب‌ها و رسوبات رودخانه‌ای نیز برای به دست آوردن ارتباط بین ماهیت آنومالی احتمالی و نهشته‌های کانساری انجام گرفت.
در آمریکا، ژئوشیمی اکتشافی تقریباً از سال ۱۹۴۷ در سازمان زمین شناسی آن کشور به طور جدی آغاز شد. این برنامه‌ها شامل تحقیقات تجربی همه جانبه در مورد نمونه برداری تحت موقعیت‌های زمین شناسی و شرایط آب و هوایی مختلف، به منظور تعیین الگوی پراکندگی عناصر در سنگ‌ها، خاک‌ها، گیاهان و آب‌های طبیعی صورت گرفته است. با شروع دهه ۱۹۵۰ پروژه‌های ژئوشیمی اکتشافی به وسلیۀ شرکت‌های بزرگ معدنی، در جنوب سلسله کوه‌های آپالاش و شمال غرب آمریکا انجام گرفت و بعداً در سایر نقاط این عملیات ادامه پیدا نمود.
بریتانیا و سایر کشورها
در انگلستان، گروه تحقیقاتی ژئوشیمی کاربردی در کالج سلطنتی علوم و فنون در دانشگاه لندن کار خود را از سال ۱۹۵۴ شروع کرده است. کار آن‌ها شامل روش‌های تجزیه‌ای و بررسی اصول و مبانی زمینه‌های مختلف ژئوشیمی بوده است. این گروه مسئول برنامه‌های اکتشافی در کشورهای مشترک المنافع به‌ویژه در آفریقا و خاور دور بوده است. در فرانسه کارهای ژئوشیمی اکتشافی از سال ۱۹۵۵ آغاز گردیده است. به طور کلی، امروزه تقریباً در تمام کشورهایی که سازمان زمین شناسی و یا سازمانی معادل آن را دارند، در بررسی‌های مربوط به اکتشاف منابع معدنی، از روش‌های ژئوشیمی اکتشافی استفاده می‌کنند.
تاریخچه ژئوشیمی اکتشافی در ایران
در کشور ما، ژئوشیمی اکتشافی از اواسط دهۀ ۱۳۴۰ به عنوان روشی برای کشف توده‌های کانساری فلزی و غیرفلزی در سازمان‌های دولتی و بخش خصوصی پیدایش و توسعه یافته است.
امروزه در سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور و همچنین سازمان انرژی اتمی بخش ژئوشیمی دایر می‌باشد که بخش اعظمی از تحقیقات آن‌ها را بررسی‌های اکتشافی ژئوشیمیایی شامل می‌شود. در مرکز پژوهش وزارت نفت نیز بخش ژئوشیمی دایر می‌باشد که فعالیت آن‌ها عمدتاً دربارۀ بررسی‌های اکتشافی مواد هیدروکربوری است. علاوه بر این‌ها، بسیاری از شرکت‌های خصوصی نیز به صورت پیمانکاری پروژه‌های ژئوشیمی اکتشافی سازمان‌های دولتی را انجام می‌دهند.
