جی‌پی‌اس (GPS) که مخفف Global Positioning System به معنای سامانه‌ی موقعیت‌یاب جهانی است، به عنوان یک تکنولوژی جهت مسیریابی شناخته می‌شود؛ مجموعه‌ای از ۲۴ ماهواره که در ۶ مدار به دور زمین در گردش هستند. اما آیا توان با استفاده از جی پی اس، زلزله‌ها را اندازه‌گیری و ثبت کرد؟
به طور کلی، بزرگای زلزله‌ها بر حسب ریشتر، با استفاده از شبکه‌ای از دستگاه‌های لرزه‌نگار واقع در ایستگاه‌های لرزه‌نگاری محاسبه می‌شود؛ بزرگی زلزله نیز عبارت از میزان انرژی آزاد شده در هنگام وقوع یک زلزله است و با شدت زلزله که یک مقیاس کیفی برای نشان دادن میزان لرزش و خسارت زلزله است، تفاوت دارد.
برخلاف لرزه‌نگارها، جی‌پی‌اس بزرگای زمینلرزه را با استفاده از میزان جابه‌جایی نهایی ایستگاه‌ها بر اثر وقوع این رخداد برآورد می‌کند. این امر از طریق بررسی میزان جابه‌جایی ایستگاه‌ها با استفاده از موقعیت هر ایستگاه قبل و بعد از رخداد زلزله انجام پذیر است. همچنین، با توجه به اینکه دریافت و ارسال داده میان گیرنده‌ی GPS و ماهواره، به صورت پیوسته نیست و در فواصل زمانی منظم انجام می‌گیرد، امکان ثبت لرزش زلزله‌ی در حال وقوع از این طریق وجود ندارد.
پژوهشگران دریافته‌اند که روابطی تجربی میان میزان جابه‌جایی حاصل از یک زلزله و بزرگای آن وجود دارد. میزان جابه‌جایی حاصل از یک زلزله که لغزش گسل نیز نامیده می‌شود، می‌تواند نمایانگر میزان انرژی آزاد شده بر اثر وقوع یک رخداد لرزه‌ای باشد که توانسته مقدار مشخصی از لغزش را ایجاد کند. البته در چنین رابطه‌ای، طول گسل نیز تأثیرگذار خواهد بود.
یکی از کاربردهای ثبت جابه‌جایی عوارض در سطح زمین توسط جی‌پی‌اس، نظارت بر سرعت و جهت حرکت نسبی صفحات تکتونیکی است که در زمین شناسی و زلزله شناسی کاربردهای فراوانی دارد و می‌تواند در تخمین دوره‌ی بازگشت زلزله، تحلیل خطر زلزله، میزان ذوب یخچال‌های قطبی و … مورد استفاده قرار گیرد.
البته این نکته را نیز بایستی در نظر گرفت که منظور از دستگاه گیرنده‌ی جی‌پی‌اس، دستگاه‌های معمولی و یا جی‌پی‌اس تلفن‌های همراه نیست، بلکه دستگاه‌های بسیار پیشرفته‌ای است که دقت میلیمتری در ثبت جابه‌جایی‌ها دارند. نمونه ای از این دستگاه‌ها در تصویر اول این مقاله قابل مشاهده است.
منابع: usc.edu و smithsonianmag.com
