بزرگترین زلزله‌ای که در تمام جهان تاکنون به صورت دستگاهی ثبت شده، در تاریخ ۲۲ می ۱۹۶۰ در نزدیکی والدیویا (Valdivia) در جنوب کشور شیلی رخ داده است. بزرگای این زلزله بنابر گزارش سازمان زمین شناسی آمریکا ۹٫۵ ریشتر بوده است. از این زمینلرزه به عنوان بزرگترین رخداد لرزه‌ای ثبت شده در تاریخ یاد می‌شود.
اگرچه ممکن است در طول تاریخ زلزله‌های بزرگتری نیز رخ داده باشد؛ اما از اوایل قرن بیستم که امکان محاسبه‌ی بزرگی زمینلرزه‌ها فراهم شده است، تا زمان نگارش این مقاله، زلزله‌ای بزرگتر از “زمینلرزه‌ی عظیم شیلی” رخ نداده است.
فهرست محتوا
خسارات محلی ناشی از لرزش زمین و سونامی
این زمینلرزه در زیر اقیانوس آرام و در مرز با ساحل غربی شیلی رخ داده است. لرزش‌های زمین ناشی از وقوع این زلزله‌ی مهیب، موجب تخریب و ویرانی هزاران ساختمان در این کشور شد. طبق بررسی‌های دولت شیلی، حدود ۲ میلیون نفر بر اثر این زمینلرزه بی خانمان شده‌اند.
بیشتر بخوانید:
- آیا غارها در هنگام وقوع زلزله مکان‌های امن‌تری هستند؟
- تفاوت پس‌لرزه‌ها و زلزله‌های خوشه‌ای چیست؟
- چگونه یک زلزله می‌تواند بزرگای صفر و یا منفی داشته باشد؟
این زمینلرزه در ساعات نیمه‌ی روز رخ داده و پیش از وقوع، با یک پیشلرزه‌ی قوی همراه بوده است؛ این دو عامل باعث شده تا اکثر مردم در هنگام وقوع زلزله‌ی اصلی ۹٫۵ ریشتری در خارج از ساختمان‌ها باشند و بنابراین خسارات جانی زلزله به طرز چشمگیری کاهش یابد.
بیشترین خسارات و مرگ میر مربوط به یک توالی از سونامی‌ها بوده که توسط این زمینلرزه ایجاد شده بود. امواج این سونامی‌ها، لحظاتی پس از وقوع زلزله سواحل را به طور کامل تخریب کردند، ساختمان‌ها را از ریشه کندند و باعث غرق شدن بسیاری از انسان‌ها شده‌اند.
تخمین تلفات انسانی برای این رخداد از ۴۹۰ نفر تا ۶۰۰۰ نفر متفاوت بوده است و آمار دقیق و مشخصی در دست نمی‌باشد؛ با این وجود کشته شدگان ناشی از زلزله و سونامی‌هایی که در پی داشت حتی تا کشور فیلیپین نیز گزارش شده است.
خسارات مالی ناشی از این حوادث زنجیره‌ای نیز بین ۴۰۰ تا ۸۰۰ میلیون دلار در سال ۱۹۶۰ گزارش شده است که با ارزش امروز دلار حدود ۳ تا ۶ میلیارد دلار خواهد بود.
تصویر فوق نقشه‌ی سونامی حاصل از وقوع این زلزله‌ی ویرانگر را نشان می‌دهد. سرعت این سونامی در اقیانوس آرام از ۲۰۰ کیلومتر بر ساعت نیز تجاوز کرده است. امواج سونامی باعث کشته شدن ۶۱ نفر در هاوایی، ۱۳۸ نفر در ژاپن و ۳۲ نفر در فیلیپین شده‌اند. ستاره‌ی سفید در تصویر، محل وقوع زلزله را نشان می‌دهد و اعداد روی خطوط کنتوری نیز زمان رسیدن جبهه‌ی موج به آن نقاط بر حسب ساعت را نشان می‌دهند.
این زلزله در برخی نقاط شهری با آتش سوزی همراه بوده است که در تصویر فوق نمونه‌ای از خسارات آن مشاهده می‌شود.
خسارات سونامی زلزله‌ی عظیم شیلی
این رخداد، یکی از معدود حوادث طبیعی بوده که تعداد زیادی از مردم در فواصل بسیار دور را کشته است. بر اثر سونامی، سطح آب اقیانوس آرام در تمام نقاط دچار تغییرات مشهود شد. حدود ۱۵ ساعت پس از وقوع زلزله، یک سونامی با ارتفاع بیش از ۱۰ متر و سرعت بیش از ۳۰۰ کیلومتر بر ساعت سواحل هاوایی را به شدت در هم کوبید و ساختمان‌ها را تخریب کرد. بر اثر این سونامی حداقل ۶۱ نفر نیز کشته شدند.
در ژاپن نیز پس از حدود ۲۲ ساعت امواج پرسرعت سونامی تا ارتفاع حدود ۵٫۵ متر باعث تخریب ۱۶۰۰ خانه و کشته و یا مفقود شدن ۱۸۵ نفر شد. این امواج پس از ۲۴ ساعت از وقوع زمینلرزه به سواحل کشور فیلیپین رسیدند و همراه با خسارات فراوان، ۳۲ نفر را نیز در جزایر فاستر و ساموآ به کام مرگ کشیدند.
فرونشست و بالا آمدگی زمین
طبق گزارش سازمان زمین شناسی آمریکا، بر اثر این رخداد، سواحل شیلی از انتهای جنوبی شبه جزیره‌ی آرائوکو تا جزیره‌ی چیلو متحمل حدود ۱٫۵ متر فرونشست شده و در نتیجه باعث به زیر آب رفتن تعداد زیادی از ساختمان‌ها در هنگام مَد شده است. در منطقه‌ی ایسلا گوافو نیز تا حدود ۳ متر بالا آمدگی زمین گزارش شده است.
وضعیت تکتونیکی زمینلرزه‌ی عظیم شیلی
عامل ایجاد این زمینلرزه یک گسل تراستی در عمق حدود ۳۲ کیلومتری بوده، یعنی جایی که ورقه‌ی نازکا (Nazca plate) به زیر ورقه‌ی آمریکا در حال فرورفتن است. طول ناحیه‌ی گسیختگی این زلزله تقریباً ۸۰۰ کیلومتر بوده است که از تالکا تا مجمع الجزایر شیلو امتداد یافته است. پیش و پس از این زمینلرزه‌ی بزرگ، چندین پیشلرزه و پسلرزه نیز به رخ داده است.
بیشتر بخوانید:
این زلزله با ۴ پیشلرزه‌ی بزرگتر از ۷ ریشتر همراه بوده است (در شرایط عادی چنین زمینلرزه‌هایی هریک زلزله‌ای اصلی محسوب میشوند)؛ بزرگترین پیشلرزه بزرگای ۷٫۹ ریشتر داشته است که یک روز پیش از زلزله‌ی اصلی رخ داده است و خسارات فراوانی را نیز به همراه داشته است به طوری که تا پیش از وقوع زلزله‌ی اصلی، تصور میکرده‌اند همین زلزله‌ی ۷٫۹ ریشتری زلزله‌ی اصلی این سامانه‌ی لرزه‌ای است.
فعالیت آتشفشانی
حدود دو روز پس از وقوع زمینلرزه‌ی کبیر شیلی، در ۲۰۰ کیلومتری کانون زلزله، آتشفشان انفجاری کوردون کاله (Cordon Calle) به طور ناگهانی فوران کرد. تصویر فوق ابر آتشفشانی را لحظاتی پس از فوران نشان می‌دهد.
منبع: Geology.com و NOAA
