از میان تمامی عناصر و کانی‌هایی که از معادن استخراج می‌شوند، هیچکدام به اندازه‌ی «طلا» کاربردی نیستند! دلیل این کاربردپذیری بالا، تنوع بسیار بالای خواص طلا است. طلا الکتریسیته را هدایت می‌کند، تیره و کدر نمی‌شود، کار با آن بسیار آسان است، می‌توان آن را به صورت ورقه‌ها و رشته‌های باریک درآورد، آلیاژهای متنوعی با دیگر فلزات ایجاد می‌کند، به راحتی قابل ذوب کردن و شکل دهی است، دارای رنگی بسیار زیبا و فوق‌العاده درخشان است و … . علاوه بر این‌ها، طلا فلزی به یادماندنی است که در ذهن انسان جایگاه ویژه‌ای دارد.
فهرست محتوا
ارزش طلا در طول تاریخ
هنگامی که کاشفان اسپانیایی برای نخستین بار به «دنیای جدید» رسیدند، با قبایل بومی آمریکا مواجه شدند. این دو دسته از مردم، توسط اقیانوس وسیع اطلس از یکدیگر جدا شده بودند. در نتیجه دارای فرهنگ، زبان و سبک زندگی کاملاً متفاوتی بودند. با این حال یک چیز مشترک میان آن‌ها بود! هر دو قوم، برای طلا احترام بسیار زیادی قائل بودند و از آن برای ساخت مهمترین اشیاء استفاده می‌کردند.
بیشتر بخوانیم:
- طلا را در چه سنگ‌هایی می‌توان پیدا کرد؟
- نحوه‌ی تشکیل سنگ طلا و روش‌های تشخیص آن
- چگونه در رودخانه‌ها و نهرها طلا پیدا کنیم؟
در طول تاریخ پر فراز و نشیب بشر، تقریباً در تمامی فرهنگ‌ها، از طلا به عنوان نماد قدرت، زیبایی، شکوه، موفقیت و اصالت استفاده می‌شده است. امروزه نیز، ما همچنان از طلا برای ساخت با ارزش‌ترین اشیاء استفاده می‌کنیم: حلقه ازدواج، مدال المپیک، پول و … . هیچ ماده‌ی نادر دیگری به اندازه‌ی طلا نتوانسته است در جامعه‌ی بشری چنین جایگاه برجسته‌ای داشته باشد.
مهمترین کاربردهای طلا
جواهرسازی: کاربرد اصلی طلا
هزاران سال است که از طلا برای ساخت اشیاء زینتی و جواهرات استفاده می‌شود. احتمالاً ناگت‌ها یا تکه‌های طلا که در رودخانه‌ها و آبراهه‌ها یافت می‌شوند، نخستین فلزاتی بوده‌اند که بشر مورد استفاده قرار داده است. امروزه بیشتر طلای استخراج شده از معادن، برای ساخت جواهرات مورد استفاده قرار می‌گیرد. براساس آمارهای جهانی، حدود ۷۸% از طلای مصرفی، در جواهرسازی به کار گرفته می‌شود.
خصوصیات ویژه‌ای که طلا دارد، آن را برای ساخت جواهرات مناسب می‌کند. برخی از این خصوصیات عبارتند از: درخشش بسیار زیاد، رنگ زرد زیبا، چکش پذیری بسیار خوب، مقاومت در برابر زنگ زدگی و لکه دار شدن. دیگر عواملی که باعث می‌شوند طلا مهمترین فلز در ساخت جواهرات باشد، کمیاب بودن آن و همچنین آداب و رسوم فرهنگ‌های مختلف است. به طور کلی انتظار می‌رود در هر شئ گرانبهایی از طلا استفاده شود!
طلای خالص نرم است و در نتیجه در برابر شکستن بر اثر ضربه و فشارهای احتمالی مقاومت بالایی دارد. بعلاوه، صنعتگران آموخته‌اند که آلیاژ طلا با فلزاتی مانند مس، نقره و پلاتین، باعث دوام بیشتر و کاهش قیمت آن می‌شود. طلای زرد، معمولاً با ترکیب ۷۵% طلا، ۱۶% نقره و ۹% مس حاصل می‌شود. طلای سفید نیز نتیجه‌ی ترکیب ۷۵% طلا، ۴% نقره، ۴% مس و ۱۷% پلاتین است. دیگر آلیاژها ممکن است طلای با رنگ‌های صورتی، سبز و حتی سیاه را حاصل کند.
کاربرد مالی: سکه و شمش
از آنجایی که طلا به خاطر کمیاب بودن و عرضه‌ی محدود، از ارزش بالایی برخوردار است، از دیرباز به عنوان پول یا ابزار مبادلاتی مورد استفاده قرار می‌گرفته است. سابقه‌ی استفاده از طلا در معاملات، به بیش از ۶۰۰۰ سال می‌رسد. نخستین معاملات، با استفاده از قطعات طلا و نقره انجام می‌شده است. طلا به خاطر کمیاب بودن، ارزش بالایی دارد؛ علاوه بر این با دوام بودن و قابلیت حمل آسان نیز باعث می‌شود برای چنین کاری بسیار مناسب باشد.
احتمالاً نخستین ضرب سکه طلا به حدود ۲۶۰۰ سال پیش و در ترکیه‌ی کنونی برمی‌گردد. از آن زمان تا حدود ۱۲۰ سال پیش، سکه‌ی طلا به عنوان ارز رایج در میان همه‌ی دولت‌ها شناخته می‌شد. تا اینکه رفته رفته پول کاغذی جایگزین سکه شد.
امروزه نیز از سکه و شمش طلا برای مبادله و سرمایه گذاری استفاده می‌شود. شکل مناسب شمش، باعث می‌شود تا نگهداری آن برای دولت‌ها، افراد و موسسات سرمایه گذار، راحت‌تر باشد.
کاربرد طلا در الکترونیک
مهمترین کاربرد صنعتی طلا، در ساخت قطعات الکترونیکی است. دستگاه‌های الکترونیکی از ولتاژ و جریان بسیار پایینی استفاده می‌کنند. در نتیجه اتصالات آن‌ها به راحتی در اثر خوردگی یا لکه دار شدن قطع می‌شوند. طلا با داشتن رسانایی بالا و مقاومت در برابر خوردگی و زنگ زدن، برای استفاده در این نقاط اتصال کوچک بهترین گزینه است.
تقریباً در هر دستگاه الکترونیکی پیچیده‌ای، مقدار بسیار اندکی طلا به کار رفته است. این دستگاه‌ها شامل تلفن همراه، ساعت هوشمند، ماشین حساب، سیستم موقعیت یاب جهانی (GPS)، تلویزیون‌های امروزی و بسیاری از قطعات کامپیوترها هستند.
یکی از بزرگترین مشکلات استفاده از طلا در الکترونیک، از بین رفتن تدریجی ذخیره‌ی طلا است! سالانه حدوداً یک میلیارد تلفن همراه تولید می‌شود. اکثر این دستگاه‌ها حاوی مقداری طلا به ارزش حدود پنجاه سنت (نیم دلار) هستند. متوسط عمر تلفن‌های همراه دو سال است و در حال حاضر تعداد اندکی از آن‌ها بازیافت می‌شود. اگرچه مقدار طلای به کار رفته در وسایل الکترونیکی بسیار اندک است، اما تعداد بسیار زیاد آن‌ها می‌تواند در بلند مدت بر روی ذخیره‌ی طلای قابل استفاده توسط بشر تأثیر منفی بگذارد.
کاربرد طلا در دندانپزشکی
کاربرد طلا در دندانپزشکی به بیش از ۲۷۰۰ سال پیش و تمدن اتروسک‌ها در روم باستان برمی‌گردد. دندانپزشکان اتروکسی از سیم طلا جهت بستن دندان‌های جایگزین استفاده می‌کردند. همچنین به احتمال زیاد از همان زمان استفاده از طلا برای پر کردن حفره‌های دندان‌ها استفاده می‌شده است. با این وجود، نخستین شواهد مکتوب و باستان شناسی که چنین موردی را تأیید کند، مربوط به حدود ۱۰۰۰ سال پیش است.
طلا به خاطر بی ضرر بودن، زیبایی و همچنین سهولت در به کارگیری توسط دندانپزشک، محبوبیت بسیار زیادی در نزد همگان دارد. استفاده از طلا جهت پرکردن دندان‌ها تا حدود ۵۰ سال پیش بسیار رایج بود؛ تا اینکه افزایش ناگهانی قیمت طلا، باعث شد تا بشر به فکر ماده‌ای به عنوان جایگزین برای آن باشد.
کاربرد طلا در پزشکی
در برخی از شرایط پزشکی، از طلا به عنوان دارو استفاده می‌شود. تزریق محلول‌های ضعیف اورتیومالات و آیوروتیوگلوکوز برای درمان آرتریت روماتوئید استفاده می‌شود. همچنین در درمان برخی از سرطان‌ها، ذراتی از یک ایزوتوپ طلای رادیواکتیو در بافت‌ها کاشته می‌شود تا به عنوان منبع تابش عمل کند.
مقادیر اندک طلا برای درمان بیماری لاگوفتالموس (عدم توانایی بستن کامل چشم‌ها) به کار می‌رود. این وضعیت، با کشت مقدار کمی طلا در پلک فوقانی بهبود می‌یابد. طلا به خاطر چگالی بالا، پلک بالایی را سنگین می‌کند؛ در نتیجه به خاطر نیروی جاذبه پلک پایین می‌آید و چشم بسته می‌شود. علاوه بر این، طلا به خاطر ویژگی‌های خاص و منحصری که دارد، در برخی از ابزار پزشکی نیز برای منظورهای مختلفی به کار گرفته می‌شود.
کاربرد طلا در هوافضا
اگر می‌خواهید میلیاردها دلار صرف ساخت وسیله‌ای کنید که در هنگام سفر، امکان تعمیر آن صفر است، بایستی آن را با مواد قابل اعتمادی بسازید. دقیقاً به همین دلیل، ناسا در وسایل نقلیه فضایی خود، از مقادیر نسبتاً زیادی طلا استفاده می‌کند.
اتصالات الکتریکی مدارها در چنین وسایلی، از جنس طلا است. علاوه بر این، در بسیاری از قسمت‌های هر وسیله‌ی فضایی از یک فیلم پلی استر با روکش طلا استفاده می‌شود. این فیلم تابش مادون قرمز را منعکس می‌کند و به ثبات دما در فضاپیما کمک می‌کند. بدون این پوشش، قسمت‌های تیره رنگ فضاپیما مقادیر قابل توجهی گرما را جذب می‌کند.
همچنین از طلا به عنوان روان ساز جهت کاهش اصطکاک بین قطعات مکانیکی استفاده می‌شود. در بیرون از جو زمین، روان کننده‌های آلی در اثر تشعشات شدید تجزیه می‌شوند و در نتیجه قابل استفاده نمی‌باشند. طلا دارای مقاومت بُرشی بسیار کمی است؛ به همین خاطر استفاده از یک فیلم نازک طلا بین قطعات متحرک می‌تواند نیروی اصطکاک بین قطعات را به گونه‌ای کاهش دهد تا برای استفاده‌ی بلند مدت مناسب باشند.
استفاده از طلا در جوایز و نشان‌ها
از چه فلزی برای ساخت تاج پادشاه استفاده می‌شود؟ طبیعتاً طلا! چراکه طلا دارای بیشترین ارزش و اعتبار در میان فلزات است. ساختن تاج پادشاه از فولاد به هیچ وجه منطقی نیست، حتی با وجودی که قوی ترین فلز است.
در بسیاری از ابزار و اماکن مذهبی نیز از این عنصر گرانبها استفاده می‌شود. که نشان از خلوص و احترام بالا برای نمادهای مذهبی است. به عنوان مثال، در ساخت ضریح و گنبد حرم معصومین از مقادیری طلا نیز استفاده می‌شود.
تقریباً در هر نوع مسابقه‌ای مدال یا جام طلا به برنده مقام اول اعطا می‌شود. نشان جوایز اسکار و گرمی نیز از جنس طلا است. به طور کلی از همه‌ی دستاوردهای مهم با جوایز و نشان‌های طلایی تقدیر می‌شود.
کاربرد طلا در صنعت شیشه سازی
طلا در صنعت تولید شیشه نیز به کار گرفته می‌شود. اساسی ترین کاربرد طلا در شیشه سازی، جهت رنگی کردن شیشه است. مقدار اندکی طلا، می‌تواند در شیشه رنگ یاقوتی بسیار زیبایی ایجاد کند.
علاوه بر این، استفاده از طلا در شیشه‌های ساختمان‌ها باعث انعکاس نور خورشید از سطح شیشه و در نتیجه کمک به خنک ماندن سازه در فصل تابستان می‌کند. در زمستان‌ها نیز شیشه‌های حاوی طلا گرمای داخل ساختمان را به داخل منعکس می‌کنند و از اتلاف انرژی جلوگیری می‌کنند.
در ساخت کلاه فضانوردان نیز از یک فیلم بسیار نازک طلا استفاده می‌شود؛ این فیلم نازک تابش‌های شدید خورشیدی را منعکس می‌کند و از چشم و پوست فضانوردان محافظت می‌کند.
کاربردهای طلا در آینده
طلا عنصری بسیار گران قیمت است. در نتیجه استفاده از آن آگاهانه و فقط در مواردی انجام می‌گیرد که جایگزین مناسبی برای آن پیدا نشود. هنگامی که در یک صنعت خاص، از طلا استفاده شود، به این معنی است که فلز دیگری وجود ندارد که عملکرد رضایت بخش برای آن کار را داشته باشد. ناگفته پیداست که با گذشت زمان، کاربرد طلا افزایش می‌یابد و قیمت آن نیز سیر صعودی خود را حفظ خواهد کرد.
بیشتر موارد استفاده‌ی طلا، در طی دو-سه دهه‌ی گذشته توسعه یافته‌اند. و این روند احتمالاً ادامه خواهد داشت. این تقاضای رو به رشد با جایگزین کم و عرضه محدود، به مرور بر ارزش طلا خواهد افزود. در نتیجه طلا واقعاً فلز آینده‌ی بشری است.
جایگزین‌های طلا و کاهش استفاده
به دلیل گران و کمیاب بودن طلا، تولیدکنندگان همیشه به دنبال راهی برای کاهش مقدار طلای مورد نیاز و یا جایگزینی آن با دیگر فلزات هستند. استفاده از روکش آلیاژ طلا بر روی اتصالات الکترونیکی و همچنین جواهرات ساخته شده با دیگر فلزات، یکی از این راهکارها بوده که تا حدود زیادی مصرف طلا را کاهش داده است.
جایگزین‌های دیگری نیز برای طلا وجود دارد. پالادیوم، پلاتین و نقره مهمترین آن‌ها هستند. با توجه به فعالیت مورد نظر، یک یا ترکیبی از این عناصر می‌تواند در بسیاری از مواقع، به عنوان جایگزینی مناسب برای طلا عمل کند. البته بایستی توجه شود که در حال حاضر قیمت پالادیوم از طلا نیز گرانتر است.
منبع: geology.com
