بسیاری از محققان معتقدند مشاهده شهاب‌سنگ‌ها، آذرگوی‌ها یا ستاره‌های دنباله‌دار، تأثیر عمیقی بر روند رشد فرهنگ و تمدن بشری داشته است.
پتروگلیف (Petroglyph)، سنگ نشان یا سنگ نگاره، به حکاکی و کنده کاری تصاویر روی سنگها به ویژه در دوره‌های ما قبل تاریخ گفته می‌شود. از آنجایی که در دوره‌های پیشاتاریخ، هنوز «خط» به شکل امروزی اختراع نشده بود، می‌توان آن‌ها را نخستین ثبت بشر از تاریخ و وقایع آن زمان دانست.
فهرست محتوا
سنگ نگاره‌های سقوط شهابسنگ در مراکش
سنگ نگاره‌های معروف به «إذا أو کازو» که در مراکش یافت شده‌اند، نمونه‌هایی بی‌نظیر از اولین ثبت تاریخی سقوط شهاب سنگ هستند.
در تصاویر زیر، سه سنگ نگاره مشاهده می‌شود که تحلیل و تفسیر آن توسط پژوهشگران نشان از ثبت حادثه برخورد یک شهابسنگ (به احتمال زیاد همراه با تلفات جانی) را دارد. به نظر می‌رسد برخورد شهابسنگ در نزدیکی محل زندگی حکاک این اثر روی داده و وی به چشم خود آن حادثه را دیده باشد. گمان می‌رود هنرمند تحت تأثیر تراژدی پیش آمده اقدام به ثبت آن واقعه بر روی سنگها کرده است.
جنس این سنگها از ماسه سنگ کوارتزیتی ملانوکرات کریپتوکریستالین است و هم اکنون در موزه شهابسنگ دانشگاه ابن زهر در کشور مراکش نگهداری می‌شوند.
از آنجایی که بر اثر شرایط جوی، رسوبات ثانویه و به ویژه کربناته سطح سنگها را پوشانده‌اند، این سنگها کاملاً رسوبزدایی شده‌اند تا امکان مشاهده و تحلیل جزئیات پتروگلیف‌ها فراهم شود.
پتروگلیف اول
در نگاره‌ی فوق، تصویر یک مرد و زن بر روی سنگ حک شده که ظاهراً بر اثر برخورد شهابسنگ یا نزدیک شدن آن به زمین، دچار وحشت شده‌اند. به جزئیات زیبای بکار رفته در حکاکی‌ها دقت کنید. سه خط موج دار از این گوی خارج شده است که نشانگر دم آذرگوی می‌باشند.
پتروگلیف دوم
در تصویر فوق، جزئیات بسیار دقیق‌تری از شهابسنگ در حال سقوط قابل مشاهده است؛ به طوری که آذرگوی مشاهده شده، به شکل دایره‌های تو در تو بر روی سنگ حک شده است.
پتروگلیف سوم
تصویر فوق را می‌توان مهمترین پتروگلیف از میان سه سنگ نگاره‌ی إذا أو کازو دانست. این سنگ نگاره، یک قطعه ماسه سنگ لکوکرات نسبتاً تخت و تقریباً مربعی شکل است. آنالیزهای باستان شناسی انجام شده بر روی این سنگ نشان می‌دهد که هنرمند اثر دقیقاً همان شخصی است که دو اثر قبلی را پدید آورده و از همان ابزار نیز برای حکاکی استفاده کرده است.
در این حکاکی، که انسان انگاری (تعابیر و تصورات انسانی) شخص حکاک از واقعه است، دو حیوان با اندازه‌های مختلف، شهابسنگ در حال سقوط و همچنین خورشید با دوایر متحدالمرکز به زیبایی حکاکی شده است؛ که نشان دهنده‌ی وقوع این حادثه در طول روز بوده است. همچنین در قسمت بالایی دو خط توضیح، به یکی از قدیمی ترین زبان‌های دنیا یعنی تیفیناغ یا آمازیغی (متعلق به قوم بربر) نوشته شده است که ریشه این زبان به هفت تا دوازده هزار سال قبل برمی‌گردد و تفسیر آن کار بسیار دشواری است.
نویسنده: امید جاهد مریان
منابع:
- Ibhi, A., Khiri, F., Ouknine, L. and Lemjidi, A., 2018. Rock art and archaeoastronomy in Morocco: preliminary observations. Archaeoastronomy and Ancient Technologies, 6(2)
- Bailey, M.E., 1995. Recent results in cometary astronomy: implications for the ancient sky. Vistas in Astronomy, 39(4), pp.647-671
