قدمت استفاده از سنگ توسط بشر به منظور ساختن مکان زندگی به سال‌های بسیار دور می‌رسد و مشاهده‌ی آثار باستانی نظیر اهرام مصر و یا آثاری در یونان و همچنین در کشور ما ایران با در نظر گرفتن امکانات فنی و تجهیزات آن دوران باعث حیرت و تعجب بسیار می‌شود.
در ایران با وجود برخورداری از تمدن و قدمت چندهزار ساله تاریخی و بناهای سنگی بسیار قدیمی، صنعت سنگبری سابقه‌ای چندان طولانی ندارد. اولین دستگاه برش سنگ که یک اره با تیغه‌های آهنی بود و با پودر سیلیس کار می‌کرد، در حدود سال ۱۳۰۷ هجری شمسی همزمان با شروع عملیات ساختمانی کاخ مرمر ساخته شد که به اره گلی معروف بود و در منطقه نازی آباد تهران نصب شد. در این دستگاه از فشار وزنه‌هایی که به دستگاه آویزان می‌شد، برای برس سنگ استفاده می‌شد.
بیشتر بخوانید:
دومین کارخانه از همین نوع، مدت کوتاهی پس از آن در مشهد راه‌اندازی شد. در حدود سال ۱۳۱۲ فردی به نام گلدشمیت یک دستگاه اره در محل احداث ساختمان بانک ملی شعبه بازار نصب کرد و همچنین شرکت اشکودا برای تأمین سنگ مورد نیاز ساختمان دادگستری اره مشابهی را نصب و راه اندازی کرد؛ دستگاه‌های مذکور پس از پایان عملیات ساختمانی برچیده شدند.
اولین کارخانه سنگ بری در ایران در سال ۱۳۱۷ در مشهد دایر شد. این سنگبری ساخت آلمان بود و توسط کارشناسان آلمانی در ایران نصب و در سال ۱۳۱۸ به بهره‌برداری رسید. ابتدا هدف این کارخانه تهیه سنگ‌های پلاک مرقد حضرت امام رضا (ع) بود؛ ولی پس از راه اندازی و تولید سنگ، از محصولات این کارخانه در ساخت بانک مرکزی تهران، بانک سپه شعبه مرکزی تهران، کاخ مرمر، ساختمان وزارت صنایع و معادن و چند کاخ و عمارت دیگر استفاده شد. همچنین مقداری سنگ پلاک برای حرم حضرت معصومه (ع) به قم و مقداری هم به نجف فرستاده شد.
کارخانه سنگبری مذکور شامل یک دستگاه سنگ‌بر به نام اره گلی و یک دستگاه فرز الماسه برای قواره کردن سنگ و دو دستگاه ساب ساخت کشور آلمان بوده است. در سال ۱۳۲۸ یک دستگاه فرز ایرانی و در سال ۱۳۳۲ یک دستگاه ساب ایرانی نیز در این کارخانه نصب و راه اندازی شد.
دستگاه اره گلی دارای ۴۰ تیغه فولادی می‌باشد که تیغه‌ها به فاصله ۳ تا ۵ سانتی‌متر از هم قرار داشته و قابل تنظیم از نظر فاصله می‌باشند. تیغه‌های مذکور به وسیله یک بازو که توسط لنگر حرکت می‌کند، در جهت افقی عقب و جلو رفته و کل ۴۰ تیغه که در یک سطح و در داخل یک چارچوب قرار دارند در جهت قائم هم بالا و پایین می‌روند. لنگر توسط چرخ‌ها و تسمه که به یک الکتروموتور ارتباط دارند با کمک نیروی برق به حرکت درمی‌آید.
در قسمت بالای تیغه‌ها دوش آب تعبیه شده است که مرتباً آب روی تیغه‌ها و سنگ در حال برش ریخته می‌شود. برای برش سنگ به صورت پلاک از بلورهای ریز گرونا (به تعبیر محلی شن یاقوتی) توسط کارگر با دست روی سنگ مورد نظر می‌پاشیدند و وقتی تیغه‌های فولادی بر روی بلورهای مذکور قرار می‌گرفته و به حرکت در می‌آمده با فشار وارده سنگ کربناته را برش می‌داده است. در ابتدای کار، برای ثابت کردن سنگ مورد نظر، برای برش در زیر تیغه‌های سنگبری، قواره سنگ را به وسیلۀ گچ بر روی زمین ثابت می‌کردند.
در سال ۱۳۲۰ گلدشمیت و شریک ایرانی وی در منطقه جوادیه تهران نزدیک پل راه آهن اره سنگبری جدیدی را راه‌اندازی کردند. همزمان، کارخانه نازی آباد اره خانه خود را تا یازده دستگاه توسعه داد که در ساخت بسیاری از عمارت‌ها و اماکن مذهبی ایران و عراق مورد استفاده قرار گرفته‌اند. در سال ۱۳۲۷ یک واحد دیگر در محدوده میدان ۱۷ شهریور راه‌اندازی شد.
به غیر از مشکلات مراحل تولید، در قسمت‌های خدماتی مسائل جانبی وجود داشت که عملیات را دشوارتر می‌ساخت. از آن جمله تخلیۀ سنگ از کامیون بود که در محوطه کارخانه، با استفاده از غلطک و دیلم انجام می‌گرفت و سنگ به پایین پرتاب می‌شد. تا اینکه در حدود سال ۱۳۴۰ یکی از کارخانه‌های سنگبری، یک دستگاه جرثقیل دروازه‌ای از خارج وارد و نصب کرد. صاحب یکی از کارخانه‌ها گفته که برای به دست آوردن اطلاعات فنی، یک روز صنعتگر باهوشی را به عنوان مشتری با خود به کارخانه‌ای که در آن جرثقیل دروازه‌ای نصب شده بود، به همراه می‌برد. در حالی که وی مشغول گفت و گو با صاحب کارخانه بود، همراه صنعتگر با تظاهر به اینکه مشتری سنگ است، از فرصت استفاده می‌کند و دستگاه را از نظر تکنولوژی مورد بررسی قرار می‌دهد. در نتیجه چند ماه بعد، اولین جرثقیل ایرانی با موتور وینچ خارجی به وسیلۀ ایشان ساخته می‌شود. بدین ترتیب مسئله‌ی بارگیری و تخلیۀ سنگ حل شد.
از آن زمان تمام ماشین‌آلات سنگبری هرچند به طور ساده و ناقص در کشور ساخته می‌شد تا اینکه در سال ۱۳۴۰ همزمان با نصب جرثقیل دروازه‌ای مذکور، اولین اره ۶۰ تیغه‌ای کوارتز خارجی که از پودر کوارتز استفاده می‌کرد، مورد بهره‌برداری قرار گرفت. در سال ۱۳۴۲ بر اساس طراحی جدید، برای اره‌ها پایۀ چدنی ساخته شد و سیستم وزنه‌ای به محور پیچی تبدیل شد، که هم‌اکنون نیز به صورت تکمیل شده از آن استفاده می‌شود.
تا پایان سال ۱۳۴۳ در مجموع حدود ۱۰ واحد سنگبری در کشور وجود داشت. از این تعداد یکی در مشهد، یکی در اصفهان و مابقی در تهران قرار داشتند. تا سال ۱۳۴۵ تولید سنگ به همین منوال ادامه داشت. پس از آن اولین سنگبری که با تیغه‌های الماسه کار می‌کرد از خارج خریداری و نصب شد. در نتیجه راه برای تولید انبوه سنگ باز شد. البته در کشورهای خارجی حدود ۱۵ سال پیش از این برش با تیغه‌های الماسه متداول شده بود.
از آن پس تعداد واحدهای سنگبری در ایران افزایش چشمگیری داشته است؛ به طوری که شاید در کمتر صنعتی بتوان چنین رشدی را مشاهده کرد.
به غیر از دستگاه‌های برش، وضع سایر وسایل و یا دستگاه‌های این صنعت و سیر تکاملی آن‌ها نیز به همین نحو بود. در اوایل کار برای سایش سنگ، از شیلنگ مخصوص که در بالای آن سنگ سمباده نصب شده بود، استفاده می‌شد. این دستگاه به صورت ویبراتور (لرزاننده) کار می‌کرد و سنگ را می‌سایید.
