وجود یک سازمان جهانی واحد برای قانون گذاری (و اجرای آن) در زمینه سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی یک خواسته‌ی آرمانی برای مشتریان است که تاکنون تحقق پیدا نکرده است. با توجه به نبود این مهم، کشورهای مختلف قوانین خاص خود را در ارتباط با گوهرسنگ‌ها وضع می‌کنند.
یکی از مهمترین مسائلی که همواره مشتریان سنگهای قیمتی با آن مواجه هستند، دانش و صداقت کارکنان این حوزه است. به عنوان یک مثال ساده، عدم ذکر یک بهسازی در شناسنامه‌ی گوهرسنگ می‌تواند موجب تفاوت ارزش گذاری آن تا چندصد برابر شود.
قوانین بهسازی در آمریکا
کمیسیون فدرال تجارت
در کشور آمریکا، کمیسیون فدرال تجارت (FTC) توصیه کرده است که مشتریان الماس‌های با وزن ۰٫۲ قیراط و بیشتر که تحت فرایند لیزر قرار گرفته‌اند، بایستی در جریان این مسأله قرار گیرند. کمیسیون اعلام می‌دارد که شرح کامل تمامی بهسازی‌های دیگر به خریدار، که تا پیش از آن تنها وظیفه‌ای اخلاقی بود، از نظر قانونی ضروری است.
بر طبق مفاد این دستورالعمل، فروشنده در مواردی که بهسازی پایدار نبوده یا نیازمند نگهداری ویژه‌ای باشد و نیز در مواردی که بهسازی تأثیر قابل توجهی بر ارزش سنگ داشته باشد، فروشنده موظف به آشکار کردن بهسازی است. بهسازی‌هایی از این دست شامل رنگ کردن مصنوعی به شیوه پوشش دادن، تشعشع، حرارت دادن و انتشار سطحی و شبکه‌ای هستند. این افشاسازی بایستی به شکل واضح در فاکتور سنگ یا جواهر و همچنین شرح به مشتری در لحظه‌ی فروش ذکر شود (نه صرفاً با نوشتن یک عبارت مخفف تخصصی که به احتمال بسیار زیاد مشتری متوجه آن نخواهد شد).
کنفدراسیون بین المللی اتحادیه‌های جواهرات
کنفدراسیون بین المللی اتحادیه‌های جواهرات (CIBJO)، بر این باور است که هنگام نام بردن از هر گوهری که رنگ آن بوسیله‌ی تشعشع، حرارت یا بهسازی‌های شیمیایی تغییر کرده است و یا در مواردی که پوشش داده شده یا مورد انتشار (سطحی، شبکه‌ای) قرار گرفته‌اند، علاوه بر نام کانی گوهر، ذکر واژه «بهسازی شده» ضروری است.
این کنفدراسیون همچنین آشکارسازی مواردی که رنگ حاصل از بهسازی در آن‌ها دائمی و و تحت هیچ شرایطی قابل بازگشت نیست را از این قانون مستثنی کرده است. این موارد عبارتند از کلسدونی (انواع عقیق، اونیکس و …) کوارتز (آمیتیست، سیترین، پرازیولیت و …)، توپاز صورتی، تمامی رنگ‌های تورمالین، زوئیسیت آبی (تانزانیت) و کرندوم. بهسازی کلسدونی‌ها اغلب پایدار بوده و گوهر تحت عنوان عقیق به فروش می‌رسد.
در موارد فوق الذکر، مگر در شرایطی که ممکن است سنگ مورد نظر با سنگ دیگری اشتباه گرفته شود، اصراری به اعلام بهسازی نیست. به عنوان مثال عقیق سبز رنگ شده مشابه کریزوپرایز بوده و جاسپر آبی ممکن است به جای سودالیت و لاجورد معرفی شود. بنابراین ذکر بهسازی چنین مواردی ضروری است.
مطمئناً هر دو مجموعه قوانین با هدف جلوگیری از هر گونه فریب تدوین شده‌اند. از طرف دیگر، عدم اعلام مواردی که بهسازی در آن‌ها پایدار بوده و نیز بهسازی‌هایی که از نظر فنی قابل تشخیص نباشند را قانونی دانسته‌اند. با این حال، هرگاه علم بر بهسازی شدگی گوهر وجود داشته باشد، به منظور جلوگیری از سردرگمی و مسئولیت‌های آتی، افشای بهسازی توصیه می‌شود.
قوانین بهسازی در ایران
در کشور ایران این مسائل بسیار پیچیده‌تر است. با توجه به اینکه عمده‌ی سنگهای قیمتی موجود در بازار به صورت تراش داده شده و آماده وارد می‌شوند و اکثراً فاقد شناسنامه و فاکتور معتبر هستند، سردرگمی خریداران به طرز قابل توجهی بالاتر از کشورهای دیگر است.
بزرگترین مسئله در این زمینه این است که حتی با فرض صادق بودن فروشنده، نداشتن دانش فنی موجب فریب ناخواسته‌ی مشتری در بسیاری از مواقع می‌شود. به همه‌ی این موارد، ارائه‌ی گوهرسنگ‌های مصنوعی (سنتتیک) و بدلی (مشابه) به جای گوهرسنگ طبیعی را هم بایستی اضافه کرد.
نویسنده:
من فارغ التحصیل زمین شناسی از دانشگاه تبریز هستم؛ عاشق پژوهش در علوم زمین 😉
