اگر شما در یکی از رشته‌های مرتبط با علوم زمین فارغ‌التحصیل شده‌اید و به دنبال شغل مرتبط با رشته‌ی تحصیلی خود هستید، حتماً تا پایان این مقاله با ما همراه باشید. همچنین اگر رابط قوی و سرمایه‌ی مالی بسیار زیادی دارید، لطفاً وقت ما و دیگر خوانندگان را نگیرید، این مطلب برای ما معمولی‌ها است!
یکی از بزرگترین معضل‌های تحصیل در بسیاری از رشته‌های دانشگاهی، کمبود شغل مناسب برای فارغ‌التحصیلان آن رشته‌ها است. متأسفانه رشته‌هایی که به نحوی با علوم زمین سر و کار دارند (به‌ویژه رشته‌هایی که بیشتر جنبه پژوهشی و محض دارند) از این قاعده مستثنی نیستند.
در ادامه‌ی این مقاله، قدم به قدم به دلایل این مشکل بزرگ، راه‌حل‌ها و یکسری نکات مهم خواهیم پرداخت.
فهرست محتوا
علوم زمین چیست؟
بنابر تعریف، علوم زمین به دانش‌هایی گفته می‌شود که به طور مستقیم با ماهیت سیاره‌ی زمین در ارتباط هستند. هدف اصلی این دانش‌ها در وهله اول شناخت چیستی زمین و کشف دقیق و ریزبینانه‌ی آن در عالم هستی است؛ و در وهله دوم استفاده‌ی صحیح انسان از زمین و تعامل با آن است، به گونه‌ای که بیشترین سود برای انسان و کمترین زیان برای کرۀ زمین حاصل شود.
بر این اساس می‌توان رشته‌های زیر و گرایش‌های هرکدام را از مهمترین زمینه‌های دانش مرتبط با زمین دانست:
- زمین شناسی
- جغرافیا
- معدن
- ژئوفیزیک
- هواشناسی
- نفت
- کیهان شناسی
- ژئوتکنیک
- کشاورزی
- محیط زیست و منابع طبیعی
البته از آنجایی که علم را نباید به صورت مطلق دسته بندی کرد، شاخه‌های دیگری را نیز می‌توان به لیست فوق اضافه کرد. به بیان دیگر، هرچیزی که بر روی سیاره زمین باشد، به آن مربوط است!
مشکل از کجاست؟
پیش از اینکه به به حل مشکل بپردازیم، بایستی تمامی ابعاد صورت مسئله را در نظر بگیریم. مسئله‌ی اصلی اشتغال است؛ اگر علمی بیاموزیم ولی از آن استفاده‌ای نکنیم، فایده‌ی آن چیست؟ و اگر علم و حرفه‌ی ما هیچگونه منفعت مالی و اجتماعی را برای ما به همراه نداشته باشد، تکلیف چیست؟
اگر تا به اینجای مقاله همراه بوده‌اید، یعنی احتمالاً به نحوی رشته و حرفه‌ی شما با علوم زمین در ارتباط است. پس از اینجا به بعد، جمع ما خودمانی‌تر می‌شود؛ بیایید با خودمان رُک باشیم و چند سوال خصوصی از خود بپرسیم:
- آیا در زمینهی تخصصی خود، علم کافی دارم؟
- آیا علم من واقعاً گره از مشکل کسی باز می‌کند؟
- آیا اگر کارفرما بودم، شخصی مانند خود را به عنوان مشاور استخدام می‌کردم؟
و بسیاری سوالات دیگر که می‌توانیم از خود بپرسیم و صادقانه به آن‌ها پاسخ دهیم. اما فایده‌ی طرح این سوالات چیست؟ پاسخ: عدم حذف صورت مسئله!
اگر از دانشگاه مدرک تحصیلی خود را گرفته‌ایم، اما فکر می‌کنیم که از نظر علمی و فنی قوی نیستیم، شاید بد نباشد به جای دنبال کردن استخدامی‌ها، چند دوره‌ی تخصصی و کاربردی را بگذرانیم، یا اینکه بیشتر به کارآموزی و کسب تجربه بیاندیشیم.
البته، بی انصافی است که تمامی مشکلات را از خود بدانیم! بیایید کمی با یکدیگر احساس همدردی کنیم و مشکلاتی را بازگو کنیم که همه‌ی ما با آن‌ها آشنایی داریم.
دانشگاه‌ها «بدون کنترل» دانشجو می‌پذیرند! پذیرش دانشجوی زیاد، نه تنها بر شمار فارغ‌التحصیلان بیکار می‌افزاید، بلکه کیفیت علم مربوطه را نیز در مجموع کاهش می‌دهد. علاوه بر این، برخی از کارفرمایان آنطور که باید و شاید ارزش مطالعات علوم زمین را درک نمی‌کنند یا جهت کاهش هزینه‌های طرح، آن را نادیده می‌گیرند. نتیجه‌ی این دو مورد می‌شود سیل عظیمی از فارغ‌التحصیلانی که نه علم کافی دارند، نه فرصتی برای کسب تجربه و آموزش عملی در محیط کار.
چاره چیست؟
در اینجا قصد داریم تا شرایط یک شخص را توصیف کنیم که به تازگی یا چند سالی است که از دانشگاه مدرک تحصیلی خود را اخذ کرده، و هم‌اکنون به دنبال اشتغال است.
پایین آوردن سطح انتظارات
حتی اگر از بهترین دانشگاه جهان هم فارغ التحصیل شده‌ایم، دلیل نمی‌شود که میز مدیریت را برای ما خالی کنند، یا متخصص باتجربه‌ی شرکت را به خاطر ما تا درب منزلشان بدرقه کنند. فرقی هم نمی‌کند که شاگرد اول باشیم، باهوش کلاس و دانشگاه باشیم و …
تنها یک نکته‌ی واقعی برای کسب جایگاهی که شایسته‌ی آن هستیم وجود دارد: گرسنه و دیوانه‌وار تلاش کنیم. امیدوارم به شما برنخورده باشد؛ این جمله‌ی فوق‌العاده، آخرین عبارتی است که در آخرین جلد از مجله‌ی «کاتالوگ کامل زمین» نوشته شده است.
نویسنده‌ی این مقاله قصد افزودن چند جمله‌ی انگیزشی جهت شنیدن به‌به و چه‌چه مخاطبان را ندارد. اما حقیقت این است که باید به حرفه‌ی خود عشق بورزیم و خستگی‌ناپذیر برای رسیدن به اهدافمان تلاش کنیم؛ متأسفانه یا خوشبختانه این تنها راه موفقیت است.
برگردیم به موضوع بحث: پایین آوردن سطح انتظارات! اگر به تازگی فارغ التحصیل شده‌اید (یا چند سالی است که فارغ التحصیل شده‌اید) و به دنبال شغل مناسب می‌گردید، از همین امروز شروع کنید. حتی لازم نیست که شغل مرتبط با رشته‌ی تحصیلی داشته باشید. می‌توانید از مشاغل ساده که به هیچ تخصصی نیاز ندارند شروع کنید. می‌توانید تراکت پخش کنید، به عنوان کارگر رستوران کار کنید، منشی یک مدیر باشید که یقین دارید سوادش از شما کمتر است! اما بیکار نمانید. شاید احمقانه به نظر برسد، اما اگر چند سال دیگر برای لحظه‌ای به گذشته رجوع کنید، با یک لبخند از من به خاطر این توصیه تشکر خواهید کرد. 🙂
کار کردن یک پل پیشرفت، یک تجربه‌ی ضروری و یک نیاز انسانی است. هر شخص بالغی، صرف نظر از سن و جنسیت، باید بتواند خود را در قالب یک حرفه تعریف کند.
کارآموزی، پل ورود به بازار کار
اگر مشکل مالی برای تأمین مایحتاج اولیه زندگی ندارید، شدیداً توصیه می‌شود به فکر کارآموزی باشید. جامعه شاغلین علوم زمین در کشور بسیار محدود است، با ورود به محیط کار، پس از مدتی شناخته خواهید شد. پس سعی کنید به هر نحوی خودتان را در محیط کار قالب کنید و در همین فرصت توانایی‌های خود را نشان دهید.
برای پیدا کردن کارآموزی، لازم نیست در گوگل عباراتی مانند «کارآموزی زمین شناسی»، «کارآموزی جغرافیا» و … را جستجو کنید. دو-سه روز وقت بگذارید، شرکت‌های خصوصی مرتبط با کار خود را پیدا کنید، و در یک ایمیل، تماس تلفنی یا مراجعه حضوری، از آن‌ها بخواهید که اجازه دهند برایشان کار کنید؛ حتی اگر بدون دستمزد باشد! شما تجربه و سابقه کار کسب می‌کنید، با محیط کار و افراد مختلف آشنا می‌شوید و از همه مهمتر فرصتی برای اثبات خود به دست می‌آورید.
دنبال کردن استخدامی‌ها
البته، در عین حال می‌توانید آگهی‌های استخدامی را از وب‌سایت دنیای علوم زمین و دیگر وب‌سایت‌ها (ای-استخدام، ایران استخدام و …) نیز دنبال کنید. برای همه‌ی استخدامی‌های مرتبط رزومه ارسال کنید. حتی اگر سابقه کار لازم را ندارید، در بدنه ایمیل در مورد دلایلی که فکر می‌کنید برای رده شغلی مورد نظر فرد مناسبی هستید به طور مختصر توضیح دهید.
توصیه‌های بسیار مهم برای نوشتن رزومه:
شاید علاقه داشته باشید تمامی افتخارات بزرگ و کوچک خود را در زرومه قرار دهید و به اصطلاح، یک رزومه‌ی «همه چیز تموم» برای خود دست و پا کنید. از آن رزومه‌های چند صفحه‌ای که قند در دل هر مدیر پروژه و کارفرما و پیمانکاری آب می‌کند. اما حقیقت چیزی غیر از این است! گاهی اوقات ممکن است برای یک ردیف شغلی خاص که تنها یک نفر مورد نیاز است، بیش از صد رزومه ارسال شود.
خیلی رُک: هیچکس آنقدر بیکار نیست که یک رزومه ۷ صفحه‌ای را به طور کامل مطالعه کند. علاوه بر این، شرکت‌های کوچک کارمند ویژه انجام فرایند استخدام ندارند؛ پس فایل اکثر رزومه‌ها در کمتر از ۳۰ ثانیه مشاهده و حذف خواهد شد. بنابراین سعی کنید به جای یک رزومه‌ی شلوغ و حوصله سر بر، یک رزومه‌ی بسیار مختصر و مفید بنویسید. چیزی که در کمتر از ۳۰ ثانیه، توجه خواننده را به خود جلب کند: کوتاه، ساده و مفید. در زیر، چند توصیه‌ی ضروری برای نوشتن یک رزومه‌ی مؤثر را بازگو می‌کنیم:
- دستاوردهای دوران دانش‌آموزی شما اصلاً برای کارفرما جالب توجه نیست.
- نیازی نیست به مدرک دیپلم و معدل آن اشاره‌ای کنید.
- لیست ده‌ها مقاله‌ی علمی-پژوهشی، کنفرانسی و … اثباتی بر توانایی‌های شما در محیط کار نیست.
- علایق و سوابق شغلی مهمترین بخش کار هستند؛ اما باید مختصر نوشته شوند.
- تفریحات و علایق شخصی شما (شنا، دوچرخه سواری، بیلیارد، مار و پله، موسیقی و …)، نه به کسی ربطی دارد و نه برای کسی جالب است.
- عضویت در انجمن علمی دانشگاه، ساخت سازه ماکارانی و … صرفاً فضاهای خالی رزومه را اشغال می‌کنند (فعالیت‌های جالبی هستند، اما جای آن‌ها در روزمه نیست).
- یک یا دو صفحه رزومه کافی است.
- رنگ زمینهی رزومه فقط سفید باشد (به شخصه رزومه‌های با زمینهی تیره را در نگاه اول حذف می‌کنم).
- مهارت‌های کاری، نرم‌افزاری، زبان خارجه و … را به صورت موردی ذکر کنید.
- صادق باشید!
چه تخصص‌های بیاموزیم
اگر در حین تحصیل هستید و یا به تازگی فارغ‌التحصیل شده‌اید و قصد یافتن شغل مناسب و مرتبط با تخصص خود را دارید، بایستی مهارت‌های مفید و کاربردی به دست آورید. اما همیشه سوال می‌شود که مثلاً من نوعی زمین شناس یا مهندس معدن و … چه نرم افزارها و تخصص‌هایی را بیاموزم تا شانس بیشتری برای ورود به بازار کار داشته باشم.
پاسخ این سوال را باید به طور غیرمستقیم از شرکت‌ها بپرسید! برای اینکار، به شیوه‌ی زیر عمل کنید:
وب‌سایت تمام شرکت‌های مرتبط با رشته خود را پیدا کنید (جستجو در گوگل، پرسش از دوستان و اساتید و …)، سپس ببینید که زمینه‌های کاری هر شرکت چیست. در ادامه لیستی از زمینه‌های کاری شرکت‌های مختلف را تهیه کنید. به عنوان مثال لیست شما ممکن است به صورت زیر باشد (مثال):
- ۴۶ شرکت در زمینهی سنجش از دور و GIS فعالیت می‌کنند.
- ۳۹ شرکت در زمینهی نقشه برداری فعالیت می‌کنند.
- ۳۲ شرکت در زمینه پی جویی و اکتشاف معدن فعالیت می‌کنند.
- ۲۷ شرکت در زمینهی ژئوتکنیک فعالیت می‌کنند.
- ۱۴ شرکت در زمینهی گوهرسنگ‌ها فعالیت می‌کنند.
- ۵ شرکت در زمینهی محیط زیست فعالیت می‌کنند.
- و…
همچنین ممکن است یک شرکت خاص در چند مورد از زمینه‌های فوق فعالیت داشته باشد، پس همه‌ی زمینه‌های کاری یک شرکت را در نظر بگیرید و در لیست خود وارد کنید.
علاوه بر این، لیست دیگری از مهارت‌های مورد نیاز در مشاغل مختلف تهیه کنید. برای اینکار آگهی‌های استخدامی یک-دو سال اخیر را بازبینی کنید و مهارت‌های مورد نیاز هرکدام از آن‌ها را طبقه‌بندی کنید تا لیستی مشابه زمینه‌های فعالیت‌های شرکت‌ها حاصل شود.
دو لیست فوق به شما کمک می‌کند تا زمینه‌هایی که بازار کار گسترده‌تری دارند را پیدا کنید و مهارت‌ها و نرم‌افزارهای لازم برای هر شغل را به طور دقیق شناسایی کنید.
خود اشتغالی
چرا که نه؟ لازم نیست به دنبال استخدام شدن در شرکت‌های خصوصی و یا سازمان‌های دولتی باشید. خودتان دست به کار شوید! ایده خلق کنید و برای عملی کردن آن تلاش کنید (گرسنه و دیوانه‌وار). در زیر چند ایده‌ی اولیه برای خود اشتغالی آمده است (شما هم می‌توانید در بخش نظرات، یک یا چند مورد را اضافه کنید):
- اکتشاف و ثبت معدن
- سنجش از دور و GIS (انجام پروژه برای افراد و شرکت‌ها)
- ترجمه متون تخصصی
- تألیف یا ترجمه کتاب
- گوهرشناسی، گوهرتراشی و …
- بازاریابی (معادن، نقشه‌برداری، ابزارها و …)
- تأسیس موزه‌ی سنگ‌ها، فسیل‌ها و …
- مشاغل آموزشی (به صورت مجازی و حضوری)
- گردشگری و زمین‌گردشگری (ژئوتوریسم)
- برگزاری کارگاه‌های تخصصی
- ثبت شرکت خودتان!
و ده‌ها و صدها ایده که با فکر کردن، مطالعه و حضور در محیط کار ایجاد خواهند شد.
نویسنده:
من فارغ التحصیل زمین شناسی از دانشگاه تبریز هستم؛ عاشق پژوهش در علوم زمین 😉
