چکش زمین شناسی (geologist’s hammer) چکشی است که برای ایجاد شکاف و شکستن سنگ‌ها بکار می‌رود. در ادامه‌ی این مطلب با کاربردها، ساختار و انواع چکش زمین شناسی آشنا خواهیم شد.
در زبان انگلیسی، چکش زمین شناسی ممکن است با نام‌های زیر نیز شناخته شود:
- rock pick
- rock hammer
- geological pick
کاربردهای چکش زمین شناسی
در زمین شناسی صحرایی، از چکش سنگ، برای بدست آوردن سطح تازه سنگ جهت تعیین ترکیب، ماهیت، کانی شناسی، تاریخچه و برآورد میدانی مقاومت سنگ استفاده می‌شود. در جمع آوری فسیل و کانی‌ها، از این ابزار جهت شکستن سنگ‌ها با هدف کشف فسیل‌های درون سنگ استفاده می‌شود. از چکش‌های زمین شناسی گاهی اوقات برای عکسبرداری به عنوان مقیاس نیز استفاده می‌شود.
طراحی و ساختار چکش زمین شناسی
چکش های زمین شناسی، مثل اکثر چکش‌ها دارای یک سر با دو لبه‌ی متفاوت هستند. بخش سر چکش زمین شناسی از یک انتهای صاف و یک انتهای نوک تیز (یا گاهی به شکل اسکنه یا قلم درز) تشکیل شده است.
چکش‌های دارای انتهای اسکنه شکل چکش، برای پاکسازی پوشش گیاهی و نمایان کردن نمونه کارآمد است؛ گاهی اوقات (هرچند توصیه نمی‌شود) برای ایجاد شکاف در سنگ نیز استفاده می‌شود. از این ابزار میتوان برای شکستن بعضی از سنگ‌ها مانند اسلیت یا شیل، جهت کشف فسیل‌ها استفاده کرد.
چکش‌های دارای یک انتهای نوک تیز (مانند کلنگ) برای ایجاد حداکثر فشار در یک نقطه‌ی مشخص از سنگ یا نمونه طراحی شده‌اند. این چکش‌ها اغلب برای سنگ های سخت ترجیح داده می‌شود. از چکش زمین شناسی که دارای انتهای نوک تیز است، اغلب به عنوان چکش برداشت سنگ یاد می‌شود.
از سر صاف چکش برای وارد کردن ضربه به سنگ در جهت ایجاد شکاف از طریق نقاط ضعف از پیش موجود، استفاده می‌شود (اگر نقطه ضعف در سنگ وجود نداشته باشد، میتوان با انتهای نوک تیز چند ضربه‌ی نه جندان محکم را به نقطه‌ی مشخصی وارد کرد). همچنین از این بخش چکش میتوان برای شکستن لبه‌های تیز و اضافی نمونه‌ها استفاده کرد.
قدرت موثر چکش زمین شناسی در ارتباط مستقیم با وزن سر و طول دسته آن می‌باشد. وزن سر ممکن است از ۸ اونس (۲۲۵ گرم) یا کمتر برای یک چکش کوچک (برای استفاده های معمولی یا برای آموزش کودکان)، تا ۲۴ اونس (۶۸۰ گرم) و بیشتر برای چکش‌های سایز استاندارد باشد. از چکش‌های ۱۴ اونسی (۴۰۰ گرم) نیز معمولاً میتوان برای انواع سنگ‌ها استفاده کرد؛ با این وجود به کارگیری آن برای سنگ‌های سخت سیلیکاته، چندان توصیه نمی‌شود.
بهترین چکش های زمین شناسی از یک قطعه فولاد سخت و یکپارچه ساخته می شوند. چنین چکش‌هایی در صورت استفاده از آلیاژ مناسب، دارای وزن ایده عال و دوام بسیار بالایی خواهند بود.
جایگزین هایی مانند چکش های با دسته چوبی و چکش‌های دست ساز نیز وجود دارد، که بیشتر به دلیل کم هزینه بودن مورد استفاده قرار می گیرند. چنین ابزاری کیفیت را قربانی هزینه می‌کنند و در کارهای سنگین صحرایی حرفی برای گفتن نخواهند داشت.
شکل و وزن دسته‌ی چکش، تعادل آن را تعیین می‌کند؛ که در حالت مناسب خود، می‌تواند سهولت و کارایی بهینه‌ی استفاده از چکش زمین شناسی را به ارمغان بیاورد.
بررسی چکش های زمین شناسی
بدون شک شرکت آمریکایی Estwing در زمینه‌ی ساخت انواع چکش‌های زمین شناسی، رسوب شناسی، پُتک و … حرف اول را می‌زند. طراحی و کیفیت ساخت بسیار عالی در کنار قیمت مناسب، ایستوینگ را به محبوب ترین سازنده‌ی این ابزار در سرتاسر جهان تبدیل کرده است. قیمت در بازار ایران: ۴ الی ۵/۵ میلیون تومان.
شرکت‌های چینی زیادی با طراحی بسیار مشابه چکش‌های Estwing محصولاتی با کیفیت ضعیف تا متوسط تولید می‌کنند. از جمله‌ی این برندها میتوان به Keileho، Zeonhak و Chowel اشاره کرد. محصولات این شرکت‌ها دارای وزن اندکی بالاتر از نمونه‌های با کیفیت هستند که باعث می‌شود در کار طولانی مدت چندان آزار دهنده نباشند؛ اما شکستن آن در هنگام ضربه زدن به سنگ‌های سخت موردی کاملاً طبیعی است. بنابراین بایستی در استفاده از آن‌ها دقت لازم را به کار گرفت. قیمت در بازار ایران: ۶۰۰ الی ۲ میلیون تومان.
چکش‌های مشابهی نیز در ایران ساخته می‌شود، که فاقد هرگونه استاندارد هستند. قیمت پایین و مقاومت بالاتر از نمونه‌های چینی در برابر شکستن، می‌تواند نکات مثبتی در مورد این ابزار باشد. با این وجود، وزن بسیار بالا و همچنین ساییده شدن لبه‌ی تیز چکش پس از چند بار استفاده باعث می‌شود چکش زمین شناسی ایرانی به نامناسب‌ترین گزینه‌ی ممکن تبدیل شوند. قیمت در بازار ایران: ۵۰ الی ۵۰۰ هزار تومان.
نویسنده:
من دانشجوی زمین شناسی دانشگاه بوعلی سینا همدان هستم؛ عاشق پژوهش، نویسندگی، نرم افزار، پادکست، فیلد و … 🙂
