هیدروالکتریکیسته یا برق آبی که به تولید نیروی برق از طریق آب گفته می‌شود، رایج ترین نوع انرژی تجدیدپذیر در سرتاسر جهان است. اگرچه این روش که دارای رشد سالانه‌ی ۹% است به تولید انرژی پاک منجر می‌شود، اما مشکلاتی را نیز به وجود می آورد. در ادامه به شرح مختصر مزایا و معایب تولید انرژی برق آبی به ویژه از دیدگاه زیست محیطی و اقتصادی می‌پردازیم.
مزایای انرژی برق آبی
تجدیدپذیری
نیروی برقاب کاملاً تجدیدپذیر است؛ به این معنی که هرگز از بین نمی‌رود، مگر اینکه آب از جریان بیفتد. بنابراین نیروگاه‌های آبی همواره در حال تولید انرژی هستند. در برخی موارد، تجهیزات نیروگاهی که گمان میرفته ۲۵ سال عمر داشته باشد، بیش از دو برابر این مقدار از سن عملیاتی آن می‌گذرد و همچنان در حال تولید انرژی است.
بدون انتشار گاز
تولید برق از طریق آب هیچ گونه گازی را به جو زمین وارد نمی‌کند. این مورد، از جذاب‌ترین ویژگی‌های انرژی‌های تجدیدپذیر است که هیدروالکتریسیته نیز از آن مستثنا نیست. گازهای گلخانه‌ای عامل اصلی تغییرات اقلیمی هستند و کاهش تولید آنها موجب حیات سالم برای سیاره‌ی زمین می‌شود.
پایداری هیدروالکتریسیته
یکی از بزرگترین مشکلاتی که اکثر انرژی‌های تجدیدپذیر از جمله نیروگاه های خورشیدی و بادی با آن مواجه هستند، عدم پایداری منبع اصلی انرژی است. خورشید فقط در طول روز قابل استفاده است و باد نیز همیشه در حال وزیدن نیست؛ اما آب را همواره می‌توان به جریان انداخت!
قابلیت تنظیم میزان تولید انرژی
از آنجایی که انرژی برق آبی پایدار است، قابل تنظیم نیز می‌باشد. این ویژگی به ما این امکان را می‌دهد تا در مواقعی که به انرژی بیشتری نیاز داریم، جریان آب را تسریع کنیم و هنگامی که نیاز کمتری به نیروی الکتریسیته داریم، جریان را کاهش دهیم. این قابلیت را تقریباً هیچکدام از دیگر انرژی‌های تجدیدپذیر ندارد.
ایجاد دریاچه در پشت سد
در پشت سد مخزنی دریاچه‌ای تشکیل می‌شود، که صرف نظر از انرژی برقابی کاربردهای فراوان دیگری نیز دارد. از این دریاچه‌های مصنوعی می‌توان برای اهداف تفریحی و جذب گردشگر (ورزش‌های آبی و …)، پرورش ماهی، آبیاری زمین‌های کشاورزی زیر دست، تأمین آب شرب مناطق پرجمعیت شهری و … استفاده کرد. به عنوان یک مثال بارز، دریاچه‌ی مصنوعی مید (Mead) در کشور آمریکا که در پشت سد هوور (Hoover) تشکیل شده است، تنها در سال ۲۰۱۸ حدود ۷٫۵ میلیون بازدید کننده را به همراه داشته است. چنین مواردی میتواند به اقتصاد منطقه کمک بسیار زیادی کند.
بیشتر بخوانید:
توسعه‌ی عمرانی منطقه
سدها را فقط در جاهایی می‌توان ساخت که شرایط احداث آن را داشته باشند. ممکن است چنین مناطقی در نزدیکی شهرهای کوچک قرار گرفته باشند. با توجه به اینکه معمولاً مناطق کم جمعیت راه‌های ارتباطی محدودتری هم دارند، ساخت بزرگراه‌ها، اتوبان‌ها و در کل جاده‌های مناسب جهت انتقال مصالح و تجهیزات ضروری است. سریعترین راه برای بهبود مسیرهای زمینی یک منطقه، به تأیید رساندن طرح‌های این چنینی است!
معایب انرژی برق آبی
تأثیر سدسازی بر روی آبزیان
برای ایجاد نیروگاه آبی، بایستی یک سد بر روی رودخانه‌ای مناسب تأسیس گردد. رودخانه از مهمترین زیست بوم‌های آبزیان و به ویژه ماهی‌ها می‌باشد؛ احداث سد بر روی مسیر رودخانه، یعنی ایجاد مانعی بر سر راه ماهی‌ها. این مورد علاوه بر تأثیر بر آبزیان، بر چرخه‌ی زیستی موجوداتی که از آنها تغذیه می‌کنند نیز تأثیرگذار است. در بدترین حالت، ممکن است زیست بوم حوزه‌ی رودخانه در پایین دست سد به طور کلی تخریب شود.
محدودیت مکان مناسب احداث سد و نیروگاه
یکی از بزرگترین مشکلات ساخت نیروگاه‌های هیدروالکتریک، یافتن مکان مناسب است. ممکن است بهترین مکان برای احداث سد، به اندازه‌ای از مناطق شهری دور باشد، که انتقال انرژی مقرون به صرفه نباشد. از این جهت، کشور ایران به دلیل کوهستانی بودن و فراوانی مناطق مستعد ساخت سد مشکل چندانی ندارد، ولی برای کشورهایی که پستی و بلندی‌های کمتری دارند، پیدا کردن محل تأسیس نیروگاه برق آبی یک مشکل بسیار بزرگ است.
هزینه‌ی بالای راه اندازی نیروگاه برق آبی
اگرچه ساخت نیروگاه‌ها همواره پرهزینه است، نیروگاه‌های برق آبی جزء گران‌ترین آنها در مرحله‌ی راه اندازی اولیه محسوب می‌شوند. برای تولید انرژی هیدروالکتریک، بایستی با ساخت سد جریان آب را متوقف کرد؛ در نتیجه هزینه‌ی راه اندازی بیشتری نسبت به نیروگاه‌هایی دارند که از سوخت‌های فسیلی جهت تولید انرژی الکتریکی استفاده می‌کنند. با این وجود، نیروگاه‌های برقابی نیازمند خرید سوخت جهت تولید نیرو نیستند و همین عامل باعث می‌شود تا در بلند مدت صرفه‌ی اقتصادی بسیار بالایی داشته باشند.
حساس به خشکسالی
حتی با وجود اینکه انرژی هیدروالکتریک قابل اطمینان‌ترین و پایدارترین انرژی تجدیدپذیر است، وابستگی آن به میزان آب در دسترس انکار ناپذیر است. بنابراین خشکسالی‌های مقطعی با وجود گسترش روز افزون تغییرات اقلیمی، میتواند بر این نیروگاه‌ها اثر گذار باشد. طبق آمارها، سیاره‌ی زمین هر ساله در حال گرمتر شدن است و این عامل ممکن است از گسترش استفاده از نیروی برق آبی طی دهه‌های آینده جلوگیری کند.
خطر سیل بر اثر شکستن سد
هنگامی که سدها در ارتفاعات بالاتر نسبت به زمین‌های زیردست ساخته می‌شوند (غیر از این هم نمی‌تواند باشد)، به خطری جدی برای مناطق شهری و روستایی تبدیل می‌شوند. اگرچه در ساخت سدها چنین مواردی پیش بینی می‌شود، اما گاهی میزان بارندگی به قدری شدید است که تمام معادلات را بر هم میزند. پدیده ی تغییرات اقلیمی میتواند خطر این مورد را از این هم بیشتر کند. علاوه بر بارندگی های ناگهانی، بایستی خطر زمینلرزه‌ی احتمالی برای سازه‌ی سد را نیز در نظر گرفت. بزرگترین حادثه‌ای که تاکنون بر اثر فروریختن سد به وجود آمده، مربوط به سال ۱۹۷۵ و شکستن سد بانکیاو (Banqiao) در کشور چین است که منجر به کشته شدن بیش از ۱۷۰ هزار نفر شده است. چند وقت پیش نیز یک سد در نزدیکی یک معدن طلا در سیبری فروریخت و حداقل ۱۵ نفر را به کام مرگ کشاند.
انرژی هیدروالکتریک همچنان در حال رشد
همچنان که دولت‌ها در اکثر نقاط جهان بر سوخت‌های فسیلی جهت تولید نیرو تکیه کرده‌اند، انرژی برقابی نیز با سرعت چشمگیری در حال رشد است. انرژی برق آبی مزایا و معایب بسیاری دارد که به مهمترین آنها اشاره شد؛ علارغم این، با توجه به تهدید تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی، بدون شک هر انرژی تجدیدپذیری بهتر از استفاده از سوخت‌های فسیلی است.
نظر شما در این زمینه چیست؟ آیا سدسازی جهت تولید انرژی را اقدامی مثبت می‌دانید و یا دیگر انرژی‌های تجدید پذیر را پیشنهاد می‌کنید؟ در بخش نظرات می‌توانید دیدگاه خود را با دیگر کاربران آئرولیت به اشتراک بگذارید.
منبع: Greengeeks
