ناپیوستگی موهو یا انفصال موهوروویچ (Mohorovicic Discontinuity) مرز بین پوسته و گوشتهی سیاره زمین است. در زمین شناسی از کلمه «ناپیوستگی» برای سطوحی استفاده میشود که در آنها سرعت امواج لرزهای تغییر میکند. یکی از این سطوح در عمق متوسط ۸ کیلومتری زیر حوضه اقیانوسی و در عمق متوسط حدود ۳۲ کیلومتری زیر قارهها قرار دارد. در این ناپیوستگی، امواج لرزهای شتاب میگیرند. این سطح به عنوان ناپیوستگی موهوروویچ شناخته میشود یا اغلب به اختصار موهو (Moho) گفته میشود.
موهو چگونه کشف شد؟
ناپیوستگی موهوروویچ در سال ۱۹۰۹ میلادی توسط آندریا موهوروویچ لرزه شناس کروات کشف شد. موهوروویچ متوجه شد که سرعت یک موج لرزهای با چگالی مادهای که از آن عبور میکند در ارتباط است. وی شتاب امواج لرزهای مشاهده شده در پوسته خارجی زمین را نتیجه یک تغییر ترکیب در زمین تفسیر کرد. این شتاب باید به دلیل وجود مادهی چگالتر در عمق باشد.
ماده با چگالی پایین که بلافاصله در زیر سطح زمین قرار دارد، در عموماً «پوسته زمین» نامیده میشود. ماده با چگالی بالاتر در زیر پوسته، به «گوشته زمین» معروف است. از طریق محاسبات دقیق چگالی، موهوروویچ تعیین کرد که تراکم پوسته اقیانوسی بازالتی و پوسته قارهای گرانیتی به دلیل وجود مادهای است که دارای تراکم مشابه سنگ غنی از الیوین، مانند پریدوتیت است.
موهو در چه عمقی قرار دارد؟
انفصال موهو حد پایین پوسته زمین را مشخص میکند. همان طور که گفته شد، این مرز در عمق متوسط حدود ۸ کیلومتری زیر حوضه اقیانوسی و ۳۲ کیلومتری زیر سطح قاره قرار دارد.
آندریا موهوروویچ توانست از کشف خود برای بررسی تغییرات ضخامت پوسته استفاده کند. وی کشف کرد که پوسته اقیانوسی از ضخامت نسبتاً یکنواختی برخوردار است. در حالی که پوسته قارهای در زیر رشته کوهها بیشترین ضخامت را دارد و در زیر دشتها نازکتر است.
تصویر فوق، ضخامت پوسته زمین را نشان میدهد. توجه داشته باشید که ضخیم ترین مناطق (قرمز و قهوهای تیره) در زیر برخی از رشته کوههای مهم زمین مانند آند (ضلع غربی آمریکای جنوبی)، راکی (غرب آمریکای شمالی) هیمالیا (شمال هند، در جنوب آسیای مرکزی) و اورال (مرز شمالی – جنوبی بین اروپا و آسیا) قرار دارند.
آیا کسی تا به حال موهو را دیده است؟
هیچ کس به اندازه کافی در عمق زمین حرکت نکرده است که بتواند موهو را ببیند و هیچ چاهی نیز به اندازه کافی عمیق حفر نشده است که بتواند به آن نفوذ کند. حفر چاه به آن عمق، بسیار هزینه بر و غیرمنطقی است و به دلیل شرایط دما و فشار بسیار دشوار است.
عمیق ترین چاهی که تاکنون حفر شده، در شبه جزیره کولا در اتحاد جماهیر شوروی واقع شده است. حفاری آن تا عمق حدود ۱۲ کیلومتری انجام شد. حفاری برای رسیدن به مرز موهو از طریق پوسته اقیانوسی نیز ناموفق بوده است.
چند مکان نادر وجود دارد که مواد گوشته توسط نیروهای تکتونیکی به سطح زمین آورده شده است. در این مکانها، سنگهایی که قبلا در مرز پوسته – گوشته بودند، وجود دارد.
منابع:
- geology.com
- USGS
نویسنده:
من دورهی کارشناسی زمین شناسی را در دانشگاه تربیت معلم و کارشناسی ارشد تکتونیک را در دانشگاه شهید بهشتی گذراندهام. حدود 12 سال است که در بخشهای منابع آب، سدسازی و آبخیزداری مشغول به کار هستم. علاقه زیادی به فیلد و مطالعات صحرایی دارم و عاشق دیدن عوارض تکتونیکی در واحدهای سنگی هستم 🙂
با تشکر از سرکار خانم مهندس صارمی.
حال که در بخش منابع آب مشغول هستید لطفا نگاهی هم به طرح پیشنهادی ما در خصوص رفع شوری یا شیرین سازی رودخانه های شور آبلشکر و شورباریک شهر هفتکل در استان خوزستان داشته باشید و از آن حمایت کنید.
ممنون