داستان انقراض دایناسورها و پایان فرمانروایی آنها را همهی ما شنیدهایم. بخشی از این ماجرا که کمتر شنیده شده است، بازماندگان این انقراض جمعی است. از خزندگان خونگرمی که به نام دایناسورها میشناسیم، تنها یک گونه از رخدادهای اواخر کرتاسه جان سالم به در برد، که در نهایت به شکل پرندگان امروزی تکامل یافتند. اما راز زنده زنده ماندن این موجودات چه بوده است؟
با شروع دوره ژوراسیک (حدود ۲۰۱ میلیون سال پیش)، دایناسورها به فرمانروایان کره زمین تبدیل شدند. این خزندگان که برخی از آنها گوشتخوار و برخی دیگر گیاهخوار بودهاند، در رأس زنجیرههای غذایی آن زمان جای داشتهاند.
آغاز پیدایش پرندگان
پرندگان از گروهی از دایناسورهای گوشتخوار به نام تروپودها یا ددپایان (Theropods) تکامل یافتهاند. یعنی همان گونهای که دایناسور معروف تی رکس (Tyrannosaurus rex) متعلق به آن بود. البته ذکر این نکته نیز ضروری است که اجداد پرندگان، گروههای نسبتاً کوچک جثهای از ترودپودها بودند؛ و به اندازهی تیرانوسور رکسها قوی هیکل نبودند.
قدیمیترین فسیلهای کشف شده از جاندارانی که قابلیت پرواز داشتند، مربوط به حدود ۱۵۰ میلیون سال پیش است. این موجودات کوچک و پردار نقاط اشتراک زیادی با دایناسورها داشتند. به عنوان مثال دارای دندانهای تیز بودند که البته طی میلیونها سال تکامل، دندانهای خود را از دست دادند و به جای آن منقار را تکامل دادند.
پایان فرمانروایی دایناسورها: انقراض کرتاسه
متأسفانه یا خوشبختانه، بخت همواره با دایناسورها یار نبود. پس از حدود ۱۴۰ میلیون سال، سلطنت دایناسورها (بخوانید خزندگان) به پایان رسید. از آن پس، پستانداران که میتوانستند خود را با شرایط آب و هوایی مختلف وفق دهند، رفته رفته افزایش یافتند.
در مورد انقراض دایناسورها، نظریات مختلفی وجود دارد؛ با این وجود، بمباران زمین توسط شهابسنگها و سیارکها و همچنین فوران گستردهی آتشفشانها را میتوان دلیل اصلی انقراض آنها دانست. طی این رویدادها، دمای سطح زمین افزایش چشمگیری داشته است و طبیعتاً خزندگان دچار مشکلات جدی شدهاند.
گونهی در حال تکامل پرندگان در ۶۶ میلیون سال پیش، به هر زحمتی که بود، به حیات خود ادامه دادند و تکامل آنها در زیستگاههای مختلف، هزاران گونهی امروزی را به وجود آورده است.
اما سوال اصلی اینجاست: با وجود چنین خویشاوندی نزدیکی که بین دایناسورها و پرندگان بود، چرا دایناسورها منقرض شدند، ولی پرندگان به حیات خویش ادامه دادند؟ اندازهی کوچکتر پرندگان، قابلیت پرواز و تنوع غذایی بیشتر نسبت به دایناسورها از جمله عواملی هستند که باعث شدند پرندگان وقایع دشوار اواخر کرتاسه را پشت سر بگذارند.
منبع: وبسایت موزه تاریخ طبیعی انگلیس