تغییرات اقلیمی: تعریف، شواهد، اثرات و راهکارها

سخن علم کاملاً روشن است؛ تغییرات اقلیمی در حال رخ دادن است. ما مسبب آن هستیم. لازم است که هم‌اکنون چاره‌ای بیندیشیم.

دانشمندان بیش از یک قرن است که در حال مطالعه‌ی گرمایش جهانی هستند. تاکنون هزاران کارشناس فرضیه‌های مختلف را آزموده‌اند، شواهد را جمع‌آوری کرده‌اند، به مدل‌سازی پرداخته‌اند، بر روی نتایج پژوهش‌ها بحث کرده‌اند و سرانجام راهکارهایی برای مبارزه با تغییرات اقلیمی ارائه داده‌اند. علاوه بر این، هرساله هزاران پژوهش علمی درباره‌ی مبحث گرمایش جهانی در مجلات مختلف به چاپ می‌رسد.

به راستی دیگر راهی برای انکار تغییرات اقلیمیِ در حال وقوع وجود ندارد. عامل اصلی این وقایع، سوزاندن نفت، گاز و زغال سنگ است. اگر ما به معنای واقعی کلمه هیچ کاری انجام ندهیم، زمین به مکان مناسب‌تری برای زندگی تبدیل خواهد شد! ما انسان‌ها برای جبران خسارت‌هایی که به طبیعت وارد کرده‌ایم زمان را به اندازه‌ی کافی از دست داده‌ایم؛ اما هنوز برای جلوگیری از فجایع آب و هوایی و زیست محیطی فرصت داریم.

تعریف تغییرات اقلیمی

هنگامی که گازهای مختلف در جو زمین منتشر می‌شوند، همانند پتو عمل می‌کنند و مانع از خروج گرما می‌شوند. یکی از مهمترین این گازها، دی اکسید کربن (CO2) است که در هنگام مصرف سوخت‌های فسیلی مانند نفت، زغال‌سنگ و گاز طبیعی آزاد می‌شود.

دی اکسید کربن پس از انتشار، تا حدود ۴۰ سال در اتمسفر باقی می‌ماند، و اثرات آن بسیار طولانی‌تر نیز خواهد بود. دیگر گازها مانند متان، مدت زمان ماندگاری به مراتب بیشتری در جو زمین خواهند داشت. اثر تجمع چنین گازهایی، خود را به صورت بالا رفتن دمای سیاره‌ی خاکی ما نشان می‌دهد. در این حالت، حرارت حاصل از نور خورشید، در جو زمین محبوس می‌شود و راهی برای فرار از جو زمین نخواهد یافت. متعاقباً این حرارت، باعث گرم‌تر شدن خشکی‌ها، اقیانوس‌ها و هوای کره‌ی زمین می‌شود.

با افزایش دما، سیاره‌ی زمین دچار تغییرات می‌شود. یخچال‌های قطبی ذوب می‌شوند و سطح آب دریاها بالا می‌آید. پدیده‌هایی همچون خشکسالی، آتش‌سوزی و سیل بیشتر می‌شوند. به طور کلی، رفته رفته زمین به یک سیاره‌ی غیرقابل سکونت تبدیل خواهد شد. هرچه دی اکسید کربن بیشتری تولید کنیم، تغییرات حاصل از آن شدیدتر و وضعیت زمین وخیم‌تر خواهد شد.

شواهد تغییرات اقلیمی

دانشمندان از اواخر دهه‌ی ۱۹۵۰ میلادی، اندازه‌گیری دقیق میزان انتشار کربن را آغاز کرده‌اند. آن‌ها در این بررسی‌ها منابعی مانند کربن آزاد شده بر اثر ذوب یخچال‌ها را نیز در نظر گرفته‌اند. نتیجه‌ی این تحقیقات چه بوده است؟ امروزه میزان دی اکسید کربن موجود در جو، نسبت به حداقل ۸۰۰ هزار سال گذشته بسیار بیشتر است. رانندگی با اتوموبیل، تولید نیروی برق با استفاده از سوخت‌های فسیلی، غذایی که می‌خوریم و یا هدر می‌دهیم و جنگل زدایی، از مهمترین عوامل ایجاد چنین وضعیتی هستند.

روند افزایش دما در نقاط مختلف کره‌ی زمین، این یافته‌ها را تأیید می‌کند. این مورد تا جایی پیش رفته که سال گذشته (۲۰۱۹ میلادی) گرم‌ترین سال ثبت شده توسط بشر بوده است. بر اساس برآوردها، بشر در طی یکی-دو قرن گذشته، باعث شده تا میانگین دمای کره‌ی زمین ۱ درجه‌ی سانتی‌گراد افزایش یابد.

مدل‌های آب و هوایی، به درستی افزایش دمای زمین و سطح آب‌های آزاد را پیش‌بینی کرده بودند. بر اساس این مدل‌ها، برای جلوگیری از اثرات فاجعه بار گرمایش جهانی به کاهش فوری در تولید گاز CO2 نیاز داریم.

اثرات تغییرات اقلیمی

امروزه پیامدهای تغییرات آب و هوایی کاملاً محسوس هستند. در سراسر جهان آتش‌سوزی‌های روز افزون جنگل‌‌ها را شاهد هستیم. سیل‌های شدید و ویرانگر در تمام نقاط جهان از جمله کشور ایران در حال وقوع هستند. طوفان‌های عظیم و غیرقابل کنترل مانند هاروی، ماریا و کاترینا به طور فزاینده‌ای در حال رخ دادن هستند. خشکسالی طی سال‌های گذشته رکوردهای جدیدی به ثبت رسانده و پیشاپیش نزاع‌های محلی بر سر آب شرب و کشاورزی در اقصی نقاط کره‌ی خاکی را شاهد هستیم.

بدون کاهش فوری انتشار گازهای گلخانه‌ای حاصل از فعالیت بشر، اثرات فوق‌الذکر از این هم تهدیدآمیزتر خواهند شد. در سطح جهانی، کمبود آب و مواد غذایی می‌تواند صدها میلیون نفر را آواره کند و جنگ‌های منطقه‌ای ایجاد کند. ممکن است بخش‌های مسکونی زیادی در تمام سیاره‌ی زمین، به مناطق غیرقابل سکونت تبدیل شوند. زیرآب رفتن نقاط کم ارتفاع ساحلی بر اثر افزایش سطح آب اقیانوس‌ها و دریاهای آزاد که خود به دلیل ذوب یخچال‌ها رخ می‌دهد، اصلاً دور از انتظار نیست. اگر به همه‌ی موارد گفته شده، افزایش جمعیت کره‌ی زمین را نیز اضافه کنید، عمق فاجعه را بهتر احساس خواهید کرد!

راهکارهای مقابله با تغییرات اقلیمی

هیئت بین‌المللی تغییرات اقلیمی (IPCC)، در این باره چنین توضیح می‌دهد که اگر بتوانیم دمای کره‌ی زمین را ۱٫۵ تا ۲ درجه‌ی سانتی‌گراد کاهش دهیم، از اثرات ناگوار تغییرات اقلیمی جلوگیری خواهیم کرد.

انجام چنین کاری اصلاً ساده نیست. با توجه به روند فعلی گرمایش جهانی، طی قرن حاضر (میلادی) افزایش بیش از ۳ درجه‌ی سانتیگرادی میانگین دمای هوای کره‌ی زمین را خواهیم داشت. همچنین برای کاهش ۱٫۵ درجه‌ی سانتیگرادی دما، نیاز داریم که تا سال ۲۰۵۰ میزان انتشار گازهای مخرب را به “صفر” برسانیم!

به صفر رساندن سطح انتشار گاز، یعنی ایجاد توازن بین مصرف سوخت‌های فسیلی و قدرت تصفیه هوای جنگل‌ها. دست‌یابی به این مهم، نیازمند اعمال تغییرات گسترده در بخش‌های انرژی، حمل و نقل، مواد غذایی، جنگل زدایی و فناوری‌های کاهنده‌ی اثرات منفی انتشار گاز دارد.

خوشبختانه، امروزه بشر توانسته است به انرژی پاک و وسایل نقلیه‌ی مصرف کننده‌ی آن دست یابد. تقریباً همه‌ی ما می‌دانیم که بایستی چه اقداماتی انجام دهیم. نکته‌ی مهم این است که بایستی به دانسته‌های خود عمل کنیم. چرا که چاره‌ای جز این هم نخواهیم داشت!

منبع: Union of Concerned Scientists