کسانی که تابستان امسال به تماشای طلوع و غروب آفتاب نشته بودند، با منظرهی عجیبی روبهرو شدهاند: در روستاهای کلرادو و دیگر نقاط نیمکرهی شمالی، روشنایی روزانه به رنگ بنفش متمایل شده است. بالنهای هواشناسی که مشغول پژوهش بر روی استراتوسفر هستند، این نور بنفش را ردیابی کرده اند؛ بنابر گزارش این بالنها، منشأ این نور فوران یک آتشفشان در روسیه است!
در تاریخ ۲۲ ژوئن ۲۰۱۹ (دوم بهمن ماه ۱۳۹۷)، آتشفشان رایکوک (Raikoke) در روسیه، خاکستر و گازهای گوگردی زیادی را تا ارتفاع ۱۷ کیلومتر وارد استراتوسفر کرد. فوران هایی با این شدت بسیار نادر هستند، آخرین آتشفشانی که گاز زیادی را بر اثر فوران وارد جو کرد مربوط به سال ۱۹۹۱ بوده که قلّهی آتشفشانی پیناتوبو (Pinatubo) در فیلیپین فوران کرد. پژوهشگرانی که با بالنهای ارتفاع-بالا در حال پایش استراتوسفر هستند، لایهای از ذرات گوگرد را یافتهاند که ضخامت آن ۲۰ برابر بیش از حد معمول است. این یافته برای توضیح رنگ بنفش طلوع و غروب خورشید و ارتباط این رنگ بنفش با فوران آتشفشان رایکوک کفایت میکند.
هنگامی که خورشید طلوع و یا غروب میکند، پرتوهای آن با زاویهای به جو برخورد میکنند که باعث مهاجرت نور و فیلتر شدن آن از میان ذرات معلق در هوا تحت عنوان آئروسل میشوند. آئروسلها، از جمله ذرات گوگردی معلق، مانند توپهای دیسکو (رقص نور) عمل میکنند و نور را در تمام جهات پراکنده میکنند. اگر فوران یک آتشفشان، به میزان کافی گوگرد وارد استراتوسفر کند، ممکن است این پراکندگی نوری با انحراف پرتوهای نور خورشید به سمت فضا موجب سرد شدن موقتی کل کرهی زمین گردد.
طبق گفتهی پژوهشگران فوران رایکوک قوی بوده، اما به اندازهای آئروسل وارد جو نکرده که در دمای کرهی زمین تغییر محسوسی ایجاد کند. با این وجود میزان آئروسل برای تغییر رنگ نور خورشید کافی بوده است. البته این اثر همیشگی نیست و نهایتاً تا ۱ الی ۲ ماه دیگر (اواسط آبان ۱۳۹۸) دوام خواهد داشت. تا آن زمان، آسمان شفاف و آلودگی کم، شانس شما برای دیدن نور بنفش خورشید در هنگام طلوع و غروب آفتاب را افزایش خواهد داد.
منبع: sciencemag